Eylül 2021 Emtia Fiyat İndeksi

GENEL GÖRÜNÜM

Değerli Meslektaşlarımız,

Aylık olarak, satınalma ve tedarik piyasalarındaki gelişmeleri, sorunları ve beklentileri ele almayı amaçlayan CPO Monthly Review, TÜSMOD organizatörlüğünde 29 Eylül’de başladı. İlk toplantıda otomotiv ve demir-çelik sektöründeki mesleki gelişmelerin ele alındığı toplantıda, CPO’ların 2022 ajandası, global taşımacılık fiyatları gibi meslektaşlarımızı yakından ilgilendiren konular ele alındı. CPO Montly Review her ayın son Çarşamba günleri yapılacak.

BloombergHT haberine göre, Küresel enflasyon endişelerini yukarı taşıyan emtia fiyatlarındaki ralli durmak bilmiyor. Bloomberg tarafından derlenen emtiaların yer aldığı endeks yeni rekor seviyeye yükseldi. Küresel piyasalarda artan talebe karşılık hammade arzında yaşanan sıkıntılar bir yandan enflasyon endişelerini tırmandırırken, bir yandan da Bloomberg Emtia Endeksi’nin rekor kırmasını sağladı. 23 enerji, metal ve tarım ürününü takip eden Bloomberg Emtia Endeksi’nin vadeli kontratları pazartesi günü %1,12 yükselişle en son 2011’de kırdığı rekoru egale etti. Emtia fiyatlarında en keskin yükselişler enerji tarafında görüldü. Avrupa ve Çin’de yaşanan enerji krizi dünyanın geri kalanını da tehdit ederken, doğalgaz fiyatındaki artış dikkat çekici seviyelere ulaştı. Petrol fiyatları da, OPEC+ üyelerinin kademeli üretim artışlarına devam etme kararı sonrası yaklaşık 7 yılın zirvesine çıktı. Diğer taraftan koronavirüs pandemisi önlemlerinin dünya genelinde gevşetilmesi ve ekonomilerin açılmasıyla ulaşımda kullanılan yakıt ve üretimde kullanılan emtiaya talep tırmanışa geçti. Ancak aynı dönemde yeni madencilik ve petrol üretimi hız kesti, Çin de tarım ürünleri stoklarını artırıyor, kötü hava koşulları da dünyanın en büyük tarım ihracatçılarını olumsuz etkiliyor. Alüminyum ve bakır fiyatları arz sıkıntısı ile yükselirken, Brezilya’daki kuraklık kahve şeker fiyatlarını yükseltti. Pamuk fiyatları geçen hafta kötü hava koşullarının etkisiyle 10 yılın zirvesine çıktı. Stratejik rezervlerinden satış yaparak emtia alanına müdahalede bulunan Çin, şimdi de emtiada spekülasyon amaçlı kredilere yasak getirdi. Çin Bankacılık ve Sigorta Düzenleme Komisyonu yaptığı açıklamada spekülasyon amaçlı emtia piyasalarına akan kredilerin önünün kesileceği belirtildi. Komisyon bankalardan kömür enerjisi, çelik ve demir dışı metal sektörlerindeki finansman ihtiyacını karşılamalarını istedi. Komisyon bankacılık fonlarının emtia spekülasyonunda kullanılmasının önüne geçileceğini açıkladı. Komisyon bazı lüks mallarda da benzer spekülasyonları engellemek üzere kredi yasağı açıkladı. Çin daha önce emtia rezervlerinde satış kararı da almıştı. Çin, stratejik rezervlerinden ilk petrol satışını Eylül ayının sonlarında PetroChina’nın birimi Hengli Petrochemical’a gerçekleştirdi. PetroChina yetkililerinden alınan bilgiye göre, Forties ve Qatar Marine ham petrolü PetroChina Dalian’a varil başına 65 dolardan satıldı. Hükümet, Eylül ayı başlarında yaptığı bir açıklama ile, rezervlerden petrol satışı yapacağını ilk kez kamuoyuna açık bir şekilde duyurmuştu. Pekin yönetimi ayrıca, ülke çapında üretici fiyatları enflasyonunun Ağustos ayında 13 yılın zirvesine çıkmasına neden olan emtia fiyatlarındaki güçlü artışlar ile mücadele etmek için rezervlerinden metal satışı da yapıyor.

Tüm bu gelişmeler altında, emtia fiyat analizleri aşağıdaki şekilde ele alınmıştır.

Selamlarım ve Saygılarımla.

Metal-Demir-Çelik:

Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Bakır fiyatları Eylül ayını %3.70’lik azalış ile 9.112 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Bakır Stokları ise aynı ay için %14.16’lık azalış gösterdi. Uzmanlara göre Bakır fiyatlarının düşmesinde güçlü doların etkisi görülüyor. Dünya haberine göre; Moody's, üçüncü çeyrekte bakır fiyatlarının, pandeminin Mart 2020'de dünya ekonomilerinin çoğunu kilitlemeden önce hareket ettiği 2.50 ila 3.00 dolar aralığının oldukça üzerinde kalmaya devam edeceğini düşünüyor. Fiyatların gevşemekle birlikte, en azından 2022 sonlarına kadar tarihi ortalamalara kıyasla güçlü kalacağı tahmininde bulunuyor. Uzun vadede piyasa açığının bakır fiyatlarını yüksek tutacağını öngören kuruluş, hükümetlerin ve endüstrilerin karbonsuz ekonomiye geçiş çabalarının bakır talebini artırdığına dikkat çekiyor. Şili ve Peru gibi büyük üreticilerin talebe yetişmek için mücadele ettiğini ama söz konusu bölgelerdeki siyasi ve toplamsal belirsizliklerin arz üzerinde yarattığı baskı nedeniyle yüksek bakır fiyatlarının devam etmesini bekliyor. Şili Merkez bankası, Bakır fiyat tahminlerini 2021 yılı için ortalama 4.25 USD/lb ve 2022 yılı için 4.20 USD/lb olarak açıklarken; Citi 2021’in son çeyreği ve 2022’in ilk çeyreği için Bakır fiyat tahminini 9.000 USD/ton’dan 8.600 USD/ton’a düşürdü. Societe Generale, Bakır fiyatının 2022 yılı ilk çeyreğinde ortalama 7500 dolara geleceğini ve ardından fiyatların 8000 dolar seviyelerine yükseleceğini tahmin ediyor. Bu arada Fitch, 2021 için bakır fiyat tahminini 8.700 dolar/tondan 9.200 dolar/tona ve 2022 için 8.370 dolar/tondan 8.800 dolar/tona revize etti.

Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Alüminyum fiyatları Eylül ayını %5.53’lük artış ile 2.864 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Alüminyum Stokları ise aynı ay için %7.87’lik azalış gösterdi. Alaşımlı Alüminyum fiyatları ise Eylül ayını %11.23’lük artış ile 2.525 USD/ton seviyesinde tamamladı. Uzmanlara göre Alüminyum fiyatlarının yükselmesinde; Çin’deki en büyük üreticinin üretime yönelik kısıtlamalar ile arzın yetersiz kalacağına dair korkular neden oldu. Dünya haberine göre; alüminyumun, 2022 ortalarına kadar ivmesini sürdürmesi bekleniyor. 2.900 dolar/tonu aşarak son 13 yılın zirvesine tırmanan fiyatlar gelecek yılın başlarında yükseliş eğilimini koruyacak. İklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik yatırımlar alüminyum fiyatlarında ralliye neden oluyor. Dünyanın en büyük üreticilerinden Çin’in, kirliliği azaltmak ve yeşil hedeflere ulaşmak için üretimi azaltmaya başlaması fiyatları hızlandıran unsurlardan. Alüminyum arzındaki azalmaya karşın, bu yıl küresel alüminyum tüketiminin iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik yatırımlarının desteğiyle %8 arttığı görülüyor. Uluslararası Alüminyum Enstitüsü (IAI), Ağustos ayında küresel birincil alüminyum üretiminin, bir önceki aya göre revize edilmiş 5,733 milyon tondan 5,699 tona düştüğünü açıkladı. AB Komisyonu Başkan Yardımcısı, Avrupa Birliği ile ABD arasındaki çelik ve alüminyum ürünleri konusundaki anlaşmazlıkları bu yıl çözmek istediklerini söyledi. AB ile ABD arasında ticaret anlaşmazlıkları nedeniyle atılacak adımlar daha önce anlaşmaya zaman tanımak üzere ertelenmişti. Çin'de üretim kısıntısına gidilmesi silikon metalde arz açığına yol açtı ve fiyat 2 aydan daha kısa bir sürede %300 arttı. Yunnan eyaletinde bulunan bir silikon metal tesisine Eylül-Aralık döneminde üretimini Ağustos ayına göre %90 azaltma talimatı verilmesi sonrasında Çin'de silikon metal fiyatı 67 bin 300 yuan/ktona kadar çıktı. Alüminyumun mukavemetini arttırmayı sağlayan bir alaşım maddesi olan Silikon Metal arzında yetersizliğin otomobil parçalarından bilgisayar çiplerine kadar bir çok sektörü olumsuz etkileme potansiyeli var. UBS, Alüminyum fiyatlarının Mart 2022’de 3.000 USD/ton, Haziran 2022’de 2.900 USD/ton ve Eylül 2022’de 2.800 USD/ton olmasını bekliyor.

Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Nikel fiyatları Eylül ayını %7.14’lük azalış ile 18.120 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Nikel Stokları ise aynı ay için %19.66’lık azalış gösterdi. Outokumpu paslanmaz çelik Eylül 2021 prim fiyatlarını; 430 kalite için 60 EUR/ton artış, 304 kalite için 142 EUR/ton artış ve 316 kalite için 159 EUR/ton artış ile açıkladı. Dünya haberine göre; hem paslanmaz sektöründen hem de elektrikli araç sektöründen gelen taleple bu yıl hızla yükselen nikel fiyatlarının yeni yılın başlarına kadar yüksek kalacağını tahmin eden Moody’s, ancak fiyatların 2022’de sürdürülemez olduğunu savunuyor. Üretim tamamen pandemi öncesi seviyelere ulaştığını hatırlatan kuruluş, “Bol miktarda tedarik fiyatları yumuşatacak’ diyor. Ton başına 20.400 dolara kadar tırmanan fiyatlar, 2020'deki 13.784 dolar/ton ortalamasından yaklaşık %32 arttı. Ancak analistler, düşük kaliteli bir ferronikel olan ve paslanmaz çelik üretiminde saf nikele göre daha ucuz bir alternatif olan nikel pik demir (NPI) arzındaki artışın, Endonezya'daki ek tesislerin faaliyetlerini hızlandırması nedeniyle artmaya devam edeceğini belirtti. Endonezya'daki NPI'deki artışın, Çin'de azalan üretimi dengelemesi bekleniyor. Citi Reseach, Nikel fiyatları için 2022 yılı tahminini 16.500 USD/tondan 18.875 USD/ton’a yükseltti.

Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Çinko fiyatları Eylül ayını %0.03’lük artış ile 2.999 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Çinko Stokları ise aynı ay için %13.21’lik azalış gösterdi. Dünya haberine göre; Çinko fiyatları 2021’in ikinci yarısında yükselişini muhtemelen sürdürecek ancak üretim artışının talep büyümesini geride bırakacak olması nedeniyle uzun vadede, Moody’s’in belirlediği fiyat aralığının alt sınırına ineceği öngörülüyor. Peru, Meksika ve Bolivya'daki büyük çinko madenlerinde üretimin toparlanmasıyla birlikte dünya çinko piyasasının fazla vermesi bekleniyor. Fitch Solutions araştırmasına göre küresel çinko madeni üretiminin muhtemelen 2021’de %4.3 ile 2012’den bu yana en hızlı artışını gösterecek. Spotlightmetal analistlerine göre, Çinko talebi, galvanizli saclara olan yüksek talepten ve çinko kimyasallarına olan yüksek ihtiyaçtan etkilenecek. Korozyon koruması nedeniyle otomotiv sektöründe galvanizli bileşenlere olan talep de artacak. Geçen yıla göre 530.000 ton olan arz fazlası bu yıl 100.000 tonun biraz altında olacak. Analistler, 2021'in sonuna kadar 2.900 – 3.400 USD/ton civarında bir çinko fiyatı tahmin ediyor.

Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Kurşun fiyatları Eylül ayını %11.54’lük artış ile 2.154 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Kurşun Stokları ise aynı ay için %3.77’lik azalış gösterdi. Aynı dönem için LME Kalay fiyatları ise %2.21’lik artış ile 35.550 dolar/ton olurken, LME Kalay stokları %12.15’lik azalış gösterdi. Kalay stoklarındaki azalışın fiyatları yukarı çektiğini belirten Uluslararası Kalay Derneği; Çin’deki elektrik kesintilerinin kalay tüketimini azaltacağını ve bu durumun fiyatlarda aşağı yönlü baskı oluşturacağını belirtiyor. Commerzbank, kalay fiyatlarının bu yıl ortalama 24.600 USD/ton ve 2022’de 24.800 USD/ton olmasını bekliyor.

Demir Cevheri fiyatları, Eylül ayını %24.68’lik azalış ile 116 dolar/ton seviyelerinde kapattı. Jefferies 2022 için demir cevheri fiyat tahminini %31 azaltarak 90 $/tona çekti. Bank of America (BofA)'nın küresel araştırma ekibi, Çin'deki zorunlu çelik üretim kesintilerinin ardından 2022'de demir cevheri tozları için fiyat tahminini %45 oranında azaltarak ton başına 91$'a (bir önceki ton başına 165$'lık tahmininden aşağı) indirdi. yor. Pekin'in çelik üretimi üzerindeki kısıtlamaları, emisyonları azaltma hedefinden kaynaklanıyor. BofA bu yıl için de demir cevheri fiyat tahminini %16.6 oranında azaltmıştı. SteelOrbis haberine göre; uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, küresel metal ve madencilik sektörüne ilişkin görünümün pozitiften durağana döneceğini ve emtia fiyatlarındaki artışın 2022 boyunca hız keseceğini öngördüklerini belirtti. Moody’s, demir cevheri, çelik ve kömür talebini destekleyen ekonomik toparlanmaya bağlı olarak, metal ve madencilik sektörünün AVFÖK’ünün 2022 yılının ortasına kadar yaklaşık %8 artmasını bekliyor. Moody’s’e göre, demir cevheri fiyatları 2022 yılından sonra kademeli olarak 2016-2019 yıllarının ortalama seviyeleri olan 70-80 $/mt’a doğru gerileyecek. Arzın artması ve talepteki büyümenin yavaşlamasıyla fiyatlar 2021 yılında kaydedilen zirve seviyelerden keskin bir şekilde gerilese de, kısıtlı demir cevheri arzı, fiyatları 2022 yılına kadar tarihi seviyelerin üzerinde tutacak. Kömür fiyatları nispeten yüksek seviyelerde seyredecek, ancak arz sıkıntıları azaldıkça düşecek. Öte yandan, küresel çelik sektöründeki arz-talep dengesizliği 2022 yılında geri dönecek ve fiyatlar 2021 yılındaki alışılmadık yüksek seviyelerinden tarihsel ortalamalarına doğru kademeli olarak düşecek. Moody’s’e göre, alıcıların stoklarını yenilemesi ve teşvik harcamalarının azalmasıyla talep zayıflayacak. Üretimin artması ve dünyanın belirli bölgelerinde devreye giren yeni kapasitelerle çelik arzı da artmaya devam edecek.

Plastik ve Kauçuk:

Eylül ayında plastik fiyatlarında ortalama %0.16’lık artış görülürken, en yüksek artış %2.55 ile PET fiyatlarında görülürken, en yüksek azalış ise %2.03 ile PS fiyatlarında görüldü. Chemorbis haberlerine göre; Türkiye’de poliolefin fiyatları, Eylül ayının sonu hızla yaklaşırken artış eğilimini sürdürdü. Artış eğiliminin en temel sebebi teslimat problemleri olurken, nihai piyasalar çoğunlukla sakin seyretti. Yine de Ekim beklentileri dünya çapında artan navlunların yukarı yönlü baskısıyla yeni artışlara işaret etti. Üçüncü çeyreğin büyük bir bölümünde Türkiye polimer piyasalarında teslimat gecikmeleri yaşandı ve bu da çeşitli resinler için kademeli fiyat artışlarına yol açtı. İthal PP ve PE fiyatları, Orta Doğu’dan artan yükleme maliyetlerinin, Asya’dan halihazırda sıkışan mal girişine eklenmesiyle beraber artışları Eylül ayına taşıdı. ChemOrbis’in haftalık ortalama verilerine göre, Suudi Arabistan’dan ithal PP rafya ve elyaf teklifleri, Eylül başladığından beri 70-110$/ton (%4-7) arttı. PP rafya artışları, elyaf piyasasındaki zamları aştı. Zira halı sektöründeki yavaşlama elyaf talebini olumsuz etkiledi. Orta Doğu mallarının gecikmesi ile birlikte Rus ve Mısırlı tedarikçilerin yokluğu PP rafya satıcılarını fiyat artırımına götürdü. PE içinse, Orta Doğulu üreticiler Eylül ayı boyunca, özellikle LAYPE ve AYPE için canlı talep ve sıkışıklık ekseninde ciddi artışlar elde etti. ChemOrbis verilerine göre, filmlik LAYPE C4 ve filmlik AYPE fiyatları bu ay şimdiye kadar 75-90$/ton (%5-6) artarken, filmlik YYPE ise 50$/ton (%4) artış kaydetti. Zira talep diğer ürünlerin biraz gerisinde kaldı. Oyuncular, kısa vadede bir rahatlama görülmesini beklemiyor. Bunun nedeni, teslimat gecikmelerinin global emtia piyasalarını etkilemeye devam etmesi ve bu durumun gelecek yıl da devam etme ihtimali. Bu arada, destekleyici olmayan nihai piyasaların belli türler için fiyat artışlarına ket vurup vurmayacağı henüz bilinmiyor. Noel tatili öncesinde Çin’den ABD’ye doğru oluşan yoğun deniz trafiği, konteyner sıkışıklığınındevam etmesine yol açtı. Dolayısıyla Suudi Arabistan’dan Türkiye’ye navlunlar bazı durumlarda 300 dolara yaklaştı. PP elyaf işleyicileri konteyner eksiklikleri ve yavaş ihracat siparişleriyle mücadele ediyor. Alıcıların çoğu müşterilerine mallarını teslim etmekte zorlandığından üretim oranlarını düşürme kararı aldı. Bu durum da stokların artmasına neden oldu. Ayrıca, işleyiciler Temmuz ve Ağustos siparişlerindeki teslimat gecikmelerinden de muzdarip. PP ve PE alıcıları, nihai piyasaların durumundan bağımsız olarak, Ekim ayında tedarikçilerden gelebilecek yeni zam taleplerindenkorunmak için ay boyunca stoklarını yenilemeye çalıştı. Alıcılar, Eylül ayının sonundan itibaren daha yüksek poliolefin teklifleri duymayı bekliyor. Avrupa PVC piyasaları, önde gelen diğer pazarlardaki artışların gerisinde kaldı. Zira, bu piyasaların bazıları ciddi boyuttaki sıkışıklık nedeniyle önceki zirve seviyelerini kırdı. Avrupa’da da fiyatlar rekor tazeledi; ancak global piyasalar üzerindeki prim diğer piyasalardaki daha ani artışlar karşısında kayboldu ya da daraldı.

Kağıt ve Kereste:

Yurtiçi kağıt fiyatlarında Eylül ayında bazı üreticilerden 2 kez artış haberleri gelirken, fiyatlarda %4 ila %12’lik artışlar görüldü. Bu şekilde TÜSMOD Kağıt fiyat endeksi 2021 yılındaki artış %47.50 ve son 12 aydaki artış %78.09 oldu. Global fiyatlara baktığımızda; Almanya’da karton fiyatları rekor seviyelere yükseliyor. Üçüncü çeyrekteki artışların Ekim ayında’da devam etmesi beklenirken, üreticilerin siparişlere fiyat vermekte çekindikleri belirtiliyor. Enerji maliyetlerinin halen fiyatlar üzerinde etkisi sürüyor. Fransa'daki kağıt üreticilerinin üretim rakamları kriz öncesi seviyelere yaklaşıyor, ancak Avrupa'daki diğer emsalleri gibi, hızla artan üretim maliyetleri ve kağıt kıtlığı nedeniyle büyük sorunlarla karşı karşıyalar. Fransız kağıt üreticileri derneği COPACEL, mevcut durumla ilgili olarak kamuoyuna yaptığı açıklamada, artan maliyetlerin, birçoğu marjlarını eski haline getirmek için önlem almak zorunda kalan şirketler için ağır bir mali yük oluşturduğunu söyledi. COPACEL’e göre 2021 yılının ilk 8 ayında, birincil ürünler için yumuşak ağaç hamuru %44 ve sert ağaç hamuru %47 oranında arttı. Sonoco-Alcore S.a.r.l., hızla artan Avrupa enerji maliyetleri nedeniyle, 4 Ekim 2021'den itibaren tüm sevkiyatlar için geçerli olmak üzere, EMEA bölgelerinde satılan tüm geri dönüştürülmüş karton kalitelerinde fiyatları 50 € (50 £) / ton artıracağını duyurdu. Şirketin Avrupa Kağıt Bölüm Başkanı “Avrupa'nın tüm bölgelerinde görülen enerji maliyetlerinde öngörülemeyen artışlar, şimdi benzeri görülmemiş seviyelere ulaştı ve önümüzdeki kış dönemi boyunca yüksek kalacağı tahmin ediliyor. Mümkün olduğu kadar bu ek maliyetleri düşürmeye çalıştık ama artık artışları piyasaya aktarmaktan başka seçeneğimiz yok. Durumu her ay izlemeye devam edeceğiz ve gelecekteki enerji fiyat hareketlerine göre gözden geçireceğiz" şeklinde bir açıklama yaptı. Hammadde, nakliye, paketleme ve işçilik maliyetlerinde keskin bir artış yaşandığını belirten Kemira, 1 Ekim’den itibaren kağıt hamuru, kağıt ve karton üretiminde kullanılan proses ve özel kimyasal ürünlerinde %30’a kadar artışa gideceğini açıkladı. Son 12 ayda kimya endüstrisi, ham petrol, propilen, etilen, doğal gaz, akrilonitril, metanol, ambalaj, çelik, alüminyum ve amonyak dahil olmak üzere birincil hammadde fiyatlarında küresel artışlar ile birlikte devam eden önemli küresel tedarik zinciri kesintilerinin sürdürülemez bir maliyet yükü getirdiğini belirtlen Buckmann; 1 Ekim’den itibaren tüm ürünleri için %15-20 oranında artış yapacağını duyurdu. Artışlar, bölgelere ve ürünlere göre değişecek. Bazı bölgelerde ise daha yüksek artışlar olabilir.

Habertürk haberine göre; Odun fiyatları, geçen seneye göre %40 ila 50 arasında değişen oranlarda arttı. Kış mevsiminin yaklaşmasıyla beraber odun fiyatlarına zam yapıldı. Geçen sene odunun ton fiyatı ortalama bin lira iken, bu yıl ise bin 400 liraya kadar çıktı. AhşapGlobal haberine göre, Plywood piyasası yapı malzemeleri genelinde yaşanan fiyat artışlarıyla müteahhit kesiminin konuya tepkisinin büyümesi etkisinde bir ayı geride bıraktı. Fiyat artışlarının normalin üzerinde olduğunu savunan müteahhitler genel grev söylemlerini ay boyunca gündeme taşıdı. Bu durum tüm inşaat piyasalarında gerginliğe yol açarken malzeme satışları üzerinde etkisi de görüldü.

Enerji ve Petrol:

Yurtiçinde Elektrik fiyatları 4. çeyrekte artış beklentilerinin aksine değişmezken; Doğalgaz fiyatlarında sanayi için artış açıklandı. BloombergHT haberine göre, Doğalgazda Ekim tarifesinde konut aboneleri için zam çıkmazken, sanayi ve elektrik üretim santralleri için %15'lik fiyat artışı yaşandı. BOTAŞ'ın internet sitesinden açıkladığı tarifeye göre konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uygulanan satış fiyatı bir önceki ayın tarifesine göre değişmedi ve bin metreküp doğalgaz için 1.488 lira olarak belirlendi. Ekim ayı sanayi aboneleri için geçerli olacak tarife ise önceki tarifeye göre bin metreküp doğalgaz için %15 artışla 2 bin 358 lira, elektrik üretim santrallerinin kullandığı bin metreküp doğalgaz için ise %15 artışla 2 bin 724 lira oldu. Cumhuriyet haberine göre; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 1 Ekim itibarıyla geçerli olacak nihai elektrik satış fiyatlarında değişiklik yapılmadığını bildirdi. Elektrik fiyatlarına %15 zam bekleniyordu. Avrupa’da doğalgaz ve elektrik fiyatları kış sezonunun yaklaşması ve tedarik sıkıntılarının sürmesiyle rekor tazeledi. EPDK’nın 4.çeyrek fiyatlarını resmi olarak yayımlanması bekleniyor. Avrupa doğalgaz fiyatı göstergesi Hollanda 1 ay vadeli doğalgaz sözleşmesi %4 yükselişle megavatsaat başına 90 euroya ulaştı. Almanya elektrik fiyatları ise %5,3 yükselişle megavatsaat başına 124 euroya tırmandı. Dünya haberlerine göre; dünyada enerji fiyatları özellikle ham madde kaynaklı olarak çok yükseliyor. Kömür, doğal gaz ve LNG fiyatlarında yaşanan zincirleme artış dünyanın hemen her yerinde sanayiciyi endişelendiriyor. Analistlerse, dünyanın ‘sıfır emisyon’ yolculuğunda terk edilmesi gereken en önemli hedef olan kömüre talebin ve fiyat artışının sürmesini bekliyor. Kömür vadelileri ICE’de son 1 yılda yüzde 252 artarak 186 dolar/ton ile rekor seviyeye ulaştı. Fiyatlar pandemi nedeniyle 2020’de yaptığı dibin ise yüzde 350 üzerine çıktı. Benzer bir hareket son birkaç ayda 12 dolardan fazla artarak 25 dolar/mmbtu'ya yükselen sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) piyasasında yaşanıyor. Fiyatlar tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı, zincirleme şekilde Avrupa’da önce doğalgaz fiyatları ve sonrasında elektrik fiyatları rekor kırdı. Avrupa’da elektrik fiyatları bir anda 150 euro/ MWh'ye yükseldi. Finans kuruluşları Fitch Ratings ve Goldman Sachs, enerji krizini tetikleyen kömürde fiyat beklentilerini yükseltti. Fitch Ratings, Çin'deki termal kömür arzı kısıtlamaları nedeniyle tüm Qinhuangdao 5.500 kcal/kg fiyat tahminlerini ve kısa ve orta vadeli Newcastle 6.000 kcal/kg fiyat tahminlerini artırdı. Qinhuangdao için 2021 yılı ortalama fiyat beklentisini 106 dolardan 134 dolara yükselten Fitch, 2022 beklentisini 85 dolardan 102 dolara, 2023 beklentisini 83 dolardan 85 dolara ve 2024 yılı beklentisini 76 dolardan 82 dolara çıkardı. Kuruluş uzun vadeli tahminini ise 74 dolardan 78 dolara revize etti. Goldman da Asya kömürü için fiyat beklentisini, arz sıkıntısı gerekçesiyle neredeyse ikiye katladı. Goldman analistleri, kuzey yarımküre kış aylarında yaşanacak talep ve doğal gazdaki küresel ralliyi hesaba katarak, gösterge Newcastle termal kömürünün dördüncü çeyrekte, daha önceki 100 dolar tahmininin çok üzerine çıkarak ton başına ortalama 190 ABD doları olacağını öngördüler. Banka, 2022 tahminini ton başına 85 dolardan 120 dolara çıkardı.

OPEC+ enerji bakanlarının enerji darboğazlarına ve güçlü talebe rağmen arz kesintilerini daha önce karar verildiği gibi aylık 400 bin varil/gün artırma kararına bağlı kaldı. ABD'de enerji üreticilerinin yeni yatırım yerine temettü ödemelerini tercih edecek olmasıyla birlikte Brent 3 yılın, WTI 7 yılın zirvesine yükseldi. Soğuk bir kışın Brent'i 100 dolara taşıyabileceği belirtiliyor. ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs, talebin artması ve Ida Kasırgası’nın ABD’nin petrol üretimine verdiği hasarın küresel arzda daralmaya yol açması nedeniyle Brent ham petrol fiyatları için yıl sonu tahminini 80 dolardan 90 dolara yükseltti. 2023 petrol tahmini de 20 dolar artışla 85 dolara yükseltildi. Goldman ayrıca küresel doğalgaz kıtlığının petrole dayalı elektrik üretimini artıracağı için talep artışının olabileceğini öngördü. EIA'nın "Eylül 2021 Kısa Dönem Enerji Görünümü Raporu"nda, bu yıl için Brent türü ham petrolün ortalama varil fiyatının 68,61 dolar olacağı tahmin edildi. Küresel talebin azalacağı öngörülerine dayandırılan bu rakam ağustos ayı raporunda 68,71 dolardı. EIA, gelecek yıl için ise fiyat tahmini değiştirmedi. 2022 yılında petrol fiyatlarının 66,04 dolar olacağı tahmin edildi. Raporda, küresel petrol talebinin yeni tip Koronavirüs (KOVİD-19) vakalarında görülen artışla birlikte azalmasının ve OPEC+ ham petrol üretimindeki artışın ağustosun ilk yarısında petrol fiyatlarına olumsuz yansıdığı belirtildi. EIA, OPEC+ üretici ülkelerinde ve ABD'deki petrol üretiminin artmaya devam ederken küresel petrol tüketiminin azalmasının Brent türü petrolün fiyatlarındaki düşüşü hızlandıracağı tahmin edildi. Ida Kasırgası'nın ABD açık deniz üretimi üzerindeki etkisi ve OPEC üyesi olmayan bazı ülkelerdeki beklenenden düşük üretimin, küresel ham petrol üretimini azalttığı belirtilen raporda, söz konusu arz düşüşünün beklenenden zayıf seyreden petrol talebinden kaynaklanan fiyat baskılamalarını dengelediği vurgulandı. EIA, aşılanma oranının yüksek olduğu ülkelerde bile KOVİD-19 vakalarının artmaya devam etmesinin piyasalar tarafından nasıl karşılanacağı ile ilgili belirsizliklerin rapordaki tahminleri önemli derecede etkilediğinin altını çizdi. Bu yıl OPEC'in günlük ham petrol üretiminin 100 bin varil azalarak yaklaşık 26,4 milyon varil seviyesinde gerçekleşeceğini öngören EİA, söz konusu kısmi azalmanın İran'ın ham petrol üretiminin yılın ikinci yarısında beklenenden daha düşük olacağı tahminlerine dayandığını açıkladı. Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varil fiyatının ise bu yıl 65,69 dolar, gelecek yıl 62,37 dolar olacağı tahmin edildi.

Döviz Kurları:

TCMB 30 Eylül 2021 kapanış verilerine göre, USD döviz satış kuru bazında %6.92’lik artış ile 8.8945 TL; EUR döviz satış kuru bazında %4.79’luk artış ile 10.3118 oldu. EUR/USD paritesi ise Eylül ayında %1.99’luk azalış ile 1.1594’e geriledi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Eylül tarihli Piyasa Katılımcıları Anketine göre 2021 yıl sonu döviz kuru (ABD Doları/TL) beklentisi bir önceki anket döneminde 8,94 TL iken, bu anket döneminde 8,92 TL olmuştur. 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi ise bir önceki anket döneminde 9,37 TL iken, bu anket döneminde 9,56 TL olarak gerçekleşmiştir. TCMB beklenmedik bir şekilde repo faizini 100 baz puan indirerek %18'e indirdiğini belirten TD Securities'deki ekonomistler dolar yıl sonu kurunu 9.15 olarak tahmin ediyor. Forecastrends analistleri, 1 Ekim tarihli paylaşımlarında dolar kurunu son çeyrekte ortalama 8.79 TL olarak göngörüyor. BloombergHT haberine göre, yılsonu dolar bekleyen Unicredit ekonomistleri, 2022 sonunda ise kurun 10,40 olacağını tahmin ediyor. Ekonomistlerin Euro/TL için 2021 sonu tahminleri ise 11,07 seviyesinde bulunuyor. Faiz indirimi beklentilerinin yerel tahvil piyasasına girişleri artırabileceğini belirten Unicredit, bunun Türk lirasındaki kısa vadeli riskleri bir miktar sınırlayabileceğini vurguladı. Beklenenden daha iyi geçen turizm sezonunun Türk ekonomisini ve Döviz gelirlerini artırdığını belirten S&P Global analistleri, 2021 sonunda dolar/TL’nin 8,70 olacağını tahmin ederken; 2022 kur tahminini 8,84, 2023 için tahminini 9,11 ve 2024 için tahminini de 9,50 olarak açıkladı. Royal Bank of Canada Eylül raporunda EUR/USD paritesini 2021Q4, 2022Q1, Q2, Q3 ve Q4 için sırayla, 1.14, 1.13, 1.12, 1.13 ve 1.14 olarak tahmin etti. FED’in doları destekleme yönünde hareket edeceğini savunan Danske Bank analistlerine göre; ABD’deki ekonomik toparlanma ile birlikte EUR/USD paritesi 2022 yılı sonunda 1.13 seviyelerine gelecek.

Yurtiçi Fiyat  ve Maliyet Endeksleri:

TUİK verilerine göre, 2021 yılı Eylül ayı sonu itibariyle TÜFE ve Yİ-ÜFE ortalaması bir önceki aya göre %1,40; bir önceki yılın Aralık ayına göre %21,77 ve bir önceki yılın aynı ayına göre %31,77 artış olarak gerçekleşti. TÜİK verilerine göre; Yİ-ÜFE (2003=100) 2021 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %1,55, bir önceki yılın Aralık ayına göre %30,50, bir önceki yılın aynı ayına göre %43,96 ve on iki aylık ortalamalara göre %33,83 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %28,39, imalatta %43,68, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %50,10, su temininde %30,15 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %51,62, dayanıklı tüketim malında %29,25, dayanıksız tüketim malında %30,48, enerjide %62,38, sermaye malında %26,33 artış olarak gerçekleşti. Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %0,36 azalış, imalatta %1,63, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %1,34, su temininde %3,18 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında %1,56, dayanıklı tüketim malında %2,73, dayanıksız tüketim malında %0,97, enerjide %1,87, sermaye malında %1,98 artış olarak gerçekleşti. Yıllık en düşük artış; %9,81 ile giyim eşyası, %11,16 ile deri ve ilgili ürünler, %12,04 ile diğer mamul eşyalar olarak gerçekleşti. Buna karşılık kok ve rafine petrol ürünleri %102,01, ana metaller %91,73, ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) %68,53 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu. Aylık azalış; %4,82 ile ham petrol ve doğal gaz, %1,60 ile metal cevherleri alt sektörlerinde gerçekleşti. Buna karşılık diğer ulaşım araçları %4,49, kömür ve linyit %4,00, kok ve rafine petrol ürünleri %3,37 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.