Gürkan Hüryılmaz
GENEL GÖRÜNÜM
Değerli Meslektaşlarımız,
Global tedarik sorunları bizleri etkilemeye devam ediyor. Meslektaşlarımızın son dönemlerde, bir yandan fiyat artışlarını kompanse etmeye bir yandan da bulunabilirlik sorunları ile uğraştığını görüyoruz. 25 yılın üzerinde tecrübeye sahip meslektaşlarımızın dahi ilk kez yaşadığı sorunlar ile karşı karşıya kalıyoruz. Takip ettiğiniz üzere ülkemizde bazı otomobil üreticileri çip tedarik sorunu nedeniyle üretimlerini durdurmuşlardı. AA haberine göre; Japon otomobil üretilerinden biri, küresel yarı iletken çip tedarik sorunu sebebiyle haziran ayında ülke içindeki iki üretim hattını durduracağını açıkladı. Covid-19’un etkileri gerçek anlamda azalıp, süreçler daha normal hale gelinceye kadar tedarik sorunları mesaimizi almaya devam edecek görünüyor. TÜSMOD olarak, ülkemizin üretim gücünün artması, yeni ürünlerin ülkemizde üretilmesi için gerekli çalışmaları yapmaya devam edeceğiz. Mesleğimiz ile ilgili güncel konuların ele alınacağı ve 24-26 Haziran tarihlerinde yapılması planlanan CPO TÜRKİYE – Satınalma ve Tedarik Zinciri Zirvesi’de tedarik darboğazlarını ve çözüm önerilerini ele alacağız. Satınalma ve tedarik zinciri yönetimiyle ilgili sektörel çalıştaylarla tedarik yönetiminin tüm taraflarını aynı masa etrafında bir araya getirerek meslektaşlarımız, tedarikçilerimiz ve temsil ettiğimiz kurumların yararına ortak tutum geliştirmeyi de TÜSMOD olarak önemli buluyoruz. Mesleğimizin, meslektaşlarımızın, tedarikçilerimizin ve ülkemizin gelişimi adına CPO TÜRKİYE’de buluşmak üzere.
Dünya haberine göre; Emtia piyasalarında maraton sürüyor. Küresel emtia fiyatları son 1 yılda neredeyse iki katlandı. Rallinin baş aktörlerinden bir ise bakır oldu. Küresel ekonomik toparlanmayla birlikte talebin artmasının yanı sıra arz endişeleri bakır fiyatlarını 10.600 doların üzerine çıkartarak tüm zamanların rekorunu getirdi. Kalay ve alüminyum fiyatlarında da büyük oranda artış yaşanıyor. Kurşun ve çinko ise metal piyasalarındaki bu partiyi kaçırıyor. Bu ki metalin piyasasında oluşan fazla fiyatlarda güçlü artışı dizginliyor. Bakır fiyatları, büyük ekonomilerin yeniden açılması ve “yeşil ekonomiye’ geçiş için ihtiyaç duyulan madenler için artan talebin tetiklediği rallinin son ayağında cuma günü rekor seviyeye ulaştı. Elektrikli araçlardan çamaşır makinelerine kadar her şeyde kullanılan bakır, bir önceki emtia patlaması sırasında 2011 yılında gördüğü zirveyi geçmeyi başardı ve Londra’da ton başına 10.400 doların üzerini test etti. Fiyatlar, salgın nedeniyle geçen yılın mart ayında gördüğü dip seviyeden iki kat artış gösterdi. Yılbaşından bu yana ise fiyatlardaki artış %40’a yaklaştı. Dünyanın en büyük bakır üreticisi Şili'de bakır sektörüne dönük sert bir faiz artışı öngören yasa tasarısının Kongre'nin alt kanadında onaylanması son fiyat artışlarında etki oldu. Çin Ulusal Reform ve Kalkınma Komisyonu (NDRC) tarafından yapılan açıklamaya göre, 2021-2025 dönemini kapsayan 14,5 yıllık kalkınma planı kapsamında temel emtiada fiyat kontrolleri güçlendirilecek. Açıklamada demir cevheri, bakır ve mısır gibi ülke için temel önemde olan emtia fiyatlarında anormal dalgalanmaların önlenmesinin istendiği vurgulandı. Pirinç ve buğdayda taban alım fiyatı politikasının devam edeceği aktarıldı. Diğer yandan; dünyanın en büyük emtia üreticisi Çin’de fiyat artışlarını dizginlemek için hammadde fiyatlarına yönelik tedbirlerin piyasada kalıcı etki yaratması beklenmiyor. Çünkü analistler, Çin’in talebi azaltarak ekonomik büyümeyi baltalamayı göze alamayacağını savunuyor. Analistlere göre Çin’de reel talep azalmadıkça emtia fiyatlarının gücünü koruyacağı görüşünde. HSBC’nin Asya Ekonomi Araştırmaları Eşbaşkanı Frederic Neumann, fiyatların istikrar kazanması için ülkede talebin hız kesmesi gerektiğini söylüyor. Üretimi artırmak ya da stokları serbest bırakmak gibi yöntemlerle arzı çoğaltmanın fiyatlar üzerinde ancak geçici bir etki yaratacağını belirten Neumann, talebi azaltmanın ise ekonomik büyümeyi baltalayacağı için gerçekçi bir çözüm olduğunu düşünmüyor. ING kıdemli emtia stratejisti Wenyu Yao da, “ekonomiye hasar vermeden talebi baskılayamazsınız” diyerek kontrollerin iyi bir çözüm sunamayacağı görüşünü destekliyor. ANZ emtia analisti Soni Kumari de, Çin’in metal fiyatlarını kontrol altına almak için stratejik rezervlerini kullanabileceğini fakat bunun etkisinin uzun sürmesinin beklenemeyeceğini ifade ediyor. Küresel ekonomide toparlanma sürecinin devam etmesiyle artan ham madde ihtiyacı, arz konusundaki sıkıntılar ve hükümetlerin sağladığı dev likidite neredeyse bütün emtia fiyatlarında yükselişe sebep oluyor. Petrol, doğalgaz, bakır, mısır, soya fasulyesi öncülüğünde emtia fiyatları son yılların en yüksek seviyesinde. Bu eğilim, temel tüketim mallarının birçoğunda fiyat artışını tetikliyor. Özellikle bakır ve tarım emtia gruplarındaki yüksek talep ve kısıtlı arz, enflasyonunu körüklüyor. Steelorbis haberine göre; Çin Merkez Bankası (PBOC), Çin’in bu yılın ilk çeyreğine yönelik para politikası uygulama raporunu yayımladı. Raporda, küresel emtia fiyatlarındaki artışı yorumlayan PBOC, Nisan ayının sonunda, WTI vadeli ham petrol fiyatı, LME vadeli bakır fiyatı ve CRB spot emtia fiyat endeksinden oluşan üç ana bileşik endeksin sırasıyla yıllık %187, %89 ve %51 artış yaşadığına dikkat çekti. PBOC ayrıca, Covid-19’un yurt dışı piyasalarında yayılmasının emtia arzını olumsuz etkilerken ve aşırı gevşek para politikalarının emtia fiyatlarındaki hızlı artışa katkı sağlarken, büyük ekonomilerin teşvik paketleri çıkarttığını belirtti. Söz konusu faktörlerin etkisinin kısa vadede ortadan kaldırılamayacağı ve küresel piyasalarda emtia fiyatlarındaki enflasyonun sürebileceği dile getirildi. Öte yandan, 2020 yılında Covid-19 pandemisine rağmen Çin’in normal para politikalarında ısrarcı olmasıyla birlikte ithal enflasyon genel anlamda kontrol altına alınabilirken, Çin’in üretici fiyat endeksinin, küresel emtia fiyatlarındaki artış nedeniyle yükselebileceğinden de bahsedildi. Bu nedenle Çin’in ekonomik gelişmesi istikrarını koruyup iyileşme kaydettiği için uzun vadede enflasyon veya deflasyon olması beklenmiyor.
Tüm bu gelişmeler altında, emtia fiyat analizleri aşağıdaki şekilde ele alınmıştır.
Selamlarım ve Saygılarımla.
Metal-Demir-Çelik:
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Bakır fiyatları Mayıs ayını %2.65’lik artış ile 10.213 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Bakır Stokları ise aynı ay için %16.02’lik azalış gösterdi.
Dünya haberine göre; Uluslararası Dövme Bakır Konseyi (IWCC), bu yıl küresel bakır piyasasında yarım milyon açıktan sonra 2022'de piyasanın dengelenmesi ile bakır talebinin %3.3 artmasının beklendiğini açıkladı. Bakır fabrikalarını temsil eden IWCC, 2022'de rafine bakır talebinin 25.27 milyon ton olmasını, arzın ise %5,4 artarak 25,25 milyon ton olmasını beklediklerini bildirdi. Bu yıl bakır talebinin %4,9 artarak 24,45 milyon ton olmasını öngören IWCC, tedarikin ise 23.95 milyon ton gerçekleşerek 500.000 ton açık beklendiğini belirtti. Kuruluşa göre Çin'de 2022'de bakır talebi %2,6, 2021'de %3,3 artması bekleniyor. Avrupa ve İngiltere'de bakır tüketiminin 2021'de %7,8, 2022'de %2,6 artarak 3,1 milyon tonu aşması bekleniyor. Şili bakır komisyonu Cochilco'nun bildirdiğine göre Nisan ayında Codelco'nun bakır üretimi yıllık %0,5 düşerek 132.700 ton oldu. BHP'ye ait Escondida'da aynı dönemde üretim yıllık %16,5 düşerek 85.700 ton gerçekleşti. Cochilco'ya göre Gelncore ve Anglo American'a ait Collahuasi bakır madeninde Nisan ayında üretim %5,4 artarak 57.000 ton oldu. Bakır fiyatı tanhminlerini yılbaşından bu yana görülen olağanüstü güçlü fiyatlama şartları nedeniyle yükselttiğini belirten Fitch; düşük stoklar, ekonomik toparlanma, teşvik paketleri ve enerji dönüşümünden kaynaklı olarak orta vadede talebin artacağı beklentilerinin güçlü fiyatlama şartlarını destekleyen faktörler olduğunu da vurguladı. Fitch Ratings, bakır (LME spot) için 2021 yılı fiyat tahminini 7.200 USD/tondan 9.000 USD/tona çıkartırken; 2022 tahminini 6.500 USD/ton’dan 7.500 USD/tona yükseltti. 2023 beklentisini ise 6.700 USD/ton olarak korudu.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Alüminyum fiyatları Mayıs ayını %0.67’lik artış ile 2.462 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Alüminyum Stokları ise aynı ay için %6.98’lik azalış gösterdi. Alaşımlı Alüminyum fiyatları ise Mayıs ayını %8.33’lük artış ile 2.145 USD/ton seviyesinde tamamladı. Alüminyum talebinin ekonomik toparlanmadan ve Çin'in arz sınırlamalarından destek aldığını ifade eden Fitch, Çin'in karbon salınımını azaltma çabaları çerçevesinde net alüminyum ithalatçısı olmaya devam etmesini beklediklerini de vurguladı. Fitch, 2021 ve 2022'nin yanı sıra 2023 yılı için de alüminyum fiyat beklentilerini yükselttiklerini belirtti. Fitch; Alüminyum (LME Spot) için 2021 yılı fiyat tahminini 1.950 USD/tondan 2.200 USD/tona çıkarırken; 2022 tahminini 1.400 USD/tondan 1.500 USD/tona yükseltti. 2023 beklentisini ise 1.850 USD/tondan 1.900 USD/tona çıkardı. Commerzbank, 2021’de Alüminyum fiyatlarının ortalama 2.150 USD/ton, 2022’de 2.175 USD/ton olmasını bekliyor.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Nikel fiyatları Mayıs ayını %3.83’lük artış ile 18.147 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Nikel Stokları ise aynı ay için %5.95’lik azalış gösterdi. Outokumpu paslanmaz çelik Haziran 2021 prim fiyatlarını; 430 kalite için 14 EUR/ton artış, 304 kalite için 68 EUR/ton artış ve 316 kalite için 117 EUR/ton artış ile açıkladı. Steelorbis haberine göre; 1 Haziran tarihinde Çin çıkışlı paslanmaz çelik fiyatları, 25 Mayıs’a kıyasla 50$/mt artarak 2.750-2.800$/mt FOB aralığında yer almaya başladı. Hindistan dünyanın en büyük ikinci paslanmaz çelik üreticisi unvanını Endonezya’ya devredecek. Küresel paslanmaz çelik üretiminde şu an dördüncü sırada yer alan Endonezya’nın (Çinli şirketlerin yatırımlarının da etkisi ile) toplam 4,2 milyon mt üretimle Japonya’yı ve Hindistan’ı geride bırakacağı ifade edildi. BloombergHT haberine göre; Çin, çelik ürünlerini iç piyasasında tutmak için 146 çelik ürüne uygulanan ihracata yönelik %13 olan vergi iadelerini 1 Mayıs 2021 itibarı ile kaldırdı. Sıcak sac, paslanmaz çelik ürünler, inşaat demiri, profil ve bazı boru çeşitleri karardan etkilenecek ürünler arsında yeralıyor. Soğuk sac ve galvanizli saca uygulanan %13 vergi iadesi kapsam dışında tutuldu. İstanbul Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği’ne göre, bu vergi değişimi yurtiçindeki paslanmaz Çelik fiyatlarını da yükseltecek.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Çinko fiyatları Mayıs ayını %4.79’luk azalış ile 3.043 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Çinko Stokları ise aynı ay için %3.55’lik artış gösterdi. Çinko fiyatlarını düşük seyden stokların desteklediğini belirten Fitch, uzun vadede ise maden arzının talebi yakalamasını beklediklerini ifade etti. Fitch; Çinko (LME Spot) için 2021 yılı fiyat tahminini 2.500 USD/tondan 2.800 USD/tona çıkarırken; 2022 tahminini 2.200 USD/tondan 2.400 USD/tona yükseltti. 2023 beklentisini ise 2.100 USD/ton olarak sürdürdü. Commerzbank, 2021’de Çinko fiyatlarının ortalama 2.750 USD/ton, 2022’de 2.775 USD/ton olmasını bekliyor.
Londra Metal Borsası (LME) verilerine göre Kurşun fiyatları Mayıs ayını %2.93’lük artış ile 2.179 dolar/ton seviyelerinde kapatırken, LME Kurşun Stokları ise aynı ay için %12.20’lik azalış gösterdi. Aynı dönem için LME Kalay fiyatları ise %3.64’lük artış ile 33.366 dolar/ton olurken, LME Kalay stokları %41.92’lik azalış gösterdi. Uzmanlar kalay stoklarının ciddi oranda azalması büyük risk olarak görürken, Kalay primlerinin Rotterdam’da 1000-1300 USD/ton ve Baltimore’da 1.800-2.000 USD/ton aralığında olduğunu belirtiyorlar. Dünya Metal İstatistikleri Bürosu (WBMS), ticaret istatistiklerine dayanarak bu yıl Ocak-Mart 2021 döneminde 2.200 ton fazlalık bildirdi. Bununla birlikte, Uluslararası Kalay Birliği (ITA) pazarda son altı yılın beşinde toplam 28.000 mt'luk bir arz açığı içinde olduğunu tahmin ediyor. ITA’ya göre, bu yıl 2.700 metrik tonluk bir açık daha bekleniyor.
Demir Cevheri fiyatları, Mayıs ayını %5.88’lik artış ile 198 dolar/ton seviyelerinde kapattı. Londra Metal Borsası (LME) verilerine 1 aylık vadeli fiyatlarda; Çelik Hurda %16.26’lık artış ile 429,91 USD/ton’a ulaşırken; İnşaat Demiri fiyatları %16.41’lik artış ile 744,21 USD/ton oldu. Sıcak Haddelenmiş Rulo Sac fiyatları ise aynı dönemde FOB Çin (Argus) için %11.48’lik artış ile 963 USD/ton olurken, Kuzey Amerika (Platts) için %11.80’lik artış ile 1553.5 USD/ton oldu. Steelorbis haberine göre; Avustralya Hazine Bakanlığı’nın 2021-22 federal bütçesinde, demir cevheri fiyatlarının şu anki 200$/mt CFR ve üzerindeki seviyelere kıyasla 2022 Mart ayı sonunda 55$/mt FOB seviyesine düşmesini beklediğini açıkladı. Daha önce, fiyatların 2022 yılının Eylül ayının sonunda bu seviyeye düşeceği tahmin ediliyordu. Açıklamaya göre, Çin hariç çelik üretiminde kaydedilen güçlü toparlanma, demir cevheri ve metalürjik kömür fiyatları için daha fazla destek sağlayabilir. Çin’in Avustralya çıkışlı koklaşabilir taş kömürü ithalatına getirdiği yasak ülkenin ihracatını olumsuz etkiledi ve sert koklaşabilir taş kömürü fiyatlarını düşürdü. Avustralya, spot piyasada metalürjik kömür fiyatlarının önümüzdeki yılın Mart ayı sonuna kadar yaklaşık 122$/mt FOB Avustralya seviyesinde seyretmesini bekliyor.
Plastik ve Kauçuk:
Mayıs ayında plastik fiyatlarında ortalama %1.75’lik artışlar görülürken, en yüksek artış %6.67 ile PA fiyatlarında görüldü. PA fiyatlarının yükselmesinde Caprolactam ile ilgili fors majörlerin etkili olduğu görüldü. Son olarak Domo, yıllık 170.000 ton caprolactam ve 110.000 ton PA6 ürettiği Leuna tesisinde Haziran sonuna kadar sürmesi planlanan bir fors major yayınladı. Yurtiçinde Haziran ayı fiyatları düşüş yönlü olarak başladı. Chemorbis haberlerine göre; 18 Mayıs 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan bir tebliğe göre, Ticaret Bakanlığı, etilen polimer atıkları "ithalatı uygunluk denetimine tabi atıklar" listesinden çıkartarak "ithalatı yasak diğer atıklar" listesine ekledi. Kararı şaşkınlıkla karşıladıklarını belirten geri dönüşümcüler, yaklaşık 10 milyon ton/yıl plastik mamul üretimine sahip olan Türkiye’nin hammadde yetersizliği dolayısıyla Avrupa’dan plastik atık ithalatı gerçekleştirmesinin zorunlu olduğu görüşünde. Orijinal hammadde piyasasındaki oyuncular, özellikle film ve boru sektöründe sanayicilerin orijinal mallara karıştırmak suretiyle geri dönüştürülmüş hammadde kullandıklarını; dolayısıyla kararın YYPE piyasasını orta vadede yukarı çekebileceğini öngörüyor. Çin’de ithal poliolefin fiyatları Mart ortasından bu yana kademeli olarak geriliyor. Düşen fiyatlar, düşük sezon nedeniyle talebin sınırlı seyretmesine, gerileyen Dalian borsasına ve yurtiçi piyasadaki zayıflığın yarattığı baskıya bağlanıyor. Hindistan, Güneydoğu Asya ve Tayvan’da yeniden artan COVID-19 vakaları da piyasada havayı zayıflatan bir diğer faktör. ChemOrbis Fiyat Sihirbazı’ndan elde edilen haftalık ortalama verilere göre, CIF Çin bazında AYPE film fiyatları Kasım ortasından bu yana görülen en düşük seviyelere indi. Veriye göre yurtiçi AYPE piyasası da altı ayın en düşük seviyesini gördü. ChemOrbis verileri, CIF Çin/Hindistan/Güneydoğu Asya bazındaki PVC K67 fiyatlarının 3 ayın en düşük seviyesine gerilediğini gösteriyor. Öyle ki, bölgedeki üreticiler önde gelen Tayvanlı tedarikçinin fiyat açıklamasını takiben Haziran tekliflerini keskin düşüşlerle verdi. Tayvanlı üreticinin ardından Güneydoğu Asyalı iki üretici de bölgeye Haziran tekliflerini üç haneli düşüşlerle açıkladı. Endonezyalı bir üretici Singapur ve Malezya’ya Haziran tekliflerini Mayıs ayına kıyasla 210-220$/ton düşürdü. Taylandlı bir üretici de Malezya’ya Haziran PVC tekliflerini 190$/ton düşüşle açıkladı. Afrika’nın başlıca poliolefin piyasaları, Haziran ayına doğru düşüş yönlü seyretti. Kenya ve Nijerya’da açıklanan ilk ithal teklifler, fiyatlandırma ve talepteki süregelen zayıflığa işaret etti. Yeni teklifler, Mayıs ayında dile getirilen beklentilerle örtüştü. Artan arz ve zayıf alım faaliyetleri, yaklaşık bir yıl süren artış eğiliminin Mayıs ayında sona ermesine sebep olmuştu. Avrupa stirenik piyasaları, artan stiren kontratı ve kısıtlı tedarikten destekle Mayıs ayında da üç haneye varan artışlar kaydetti. PS piyasaları üst üste 7. ay artarken, ABS piyasası en uzun artış eğilimini Mayıs ayına taşımış oldu. Oyuncular, spot stiren ve benzen için görülen keskin aşağı yönlü düzeltmelerin gölgesinde Haziran ayında Avrupa’nın stirenik piyasalarındaki gidişatın ne olacağını tartışıyor. Spot benzen fiyatları Nisan’ın ikinci yarısından bu yana görülen düşüşlerle toplam 430$/ton geriledi. Mayıs ayı benzen kontratı 369€/tonluk bir artışla yapıldığı için, spot piyasadaki aşağı yönlü düzeltmeler düşüş beklentilerini tetikledi. Benzen kontratının sonucunun, stiren kontratlarını belirlemede önemli bir rol oynaması bekleniyor. Spot stiren piyasaları halihazırda Nisan sonundan bu yana yaklaşık 240$/ton geriledi. ABS enjeksiyon fiyatları üst üste 12. ay artarak Mayıs ayında yeni rekor seviyelere ulaştı. ChemOrbis Fiyat Endeksi’nden elde edilen haftalık ortalama verilere göre, ABS fiyatları artışların başladığı Haziran 2020’den bu yana İtalya’da %145 ve Kuzeybatı Avrupa’da %133 artmış bulunuyor. Haziran ayı genellikle stabil beklentilere işaret ediyor. Zira, bazı oyuncular bu beklentilerini süregelen sıkışıklıkla açıklıyor. Lojistik sorunlar ve yüksek navlun ücretleri nedeniyle orta vadede Avrupa’ya yüklü tonajlarda ithal mal gelmeyecek. Kronikleşen sıkışıklığın yanı sıra talebin güçlü olması da gelecek ay ABS fiyatlarının gerilemesini engelleyebilir. Bir oyuncu, yaz sonuna kadar düşüş görülmeyeceğini dahi öne sürdü.
Kağıt ve Kereste:
Yurtiçi kağıt fiyatlarında Mayıs ayında ortalama %7.08’lik artışlar görülürken; 2021 yılındaki artış %37.15 ve son 12 aydaki artış %67.08 seviyelerine ulaştı. Mayıs ayında en yüksek artış ortalama %7.27 karton kağıtlarda görülürken; Fluting ve Kraft kağıtlarda yatay hareketler izlendi. Hurda kağıt fiyatlarında ise Mayıs ayında ortalama %9.03’lük artış gösterdi. PrintWeek haberine göre; kağıt fiyatları ikinci dalgada zirveye ulaştı. Tedarik zinciri kısıtlamaları, hammadde fiyatlarındaki artışlar ile ABD ve Avrupa'dan tedarik edilen atık kağıt arzında azalışlar, bu artışların en büyük nedeni olarak gösteriliyor. Pandeminin ikinci dalgası sırasında uygulanan karantina, kağıt hamuru ve kağıt endüstrisi de dahil olmak üzere dünya ekonomisindeki hemen hemen her sektörü etkiledi. Bu, sektörde kıtlıklara ve zorluklara neden olan önemli tedarik zinciri aksamalarını beraberinde getirdi. Hindistan kağıt endüstrisi son birkaç aydır kağıt fabrikalarının en önemli hammaddelerinden biri olan atık kağıdın ABD ve Avrupa'dan temininde yaşanan sıkıntıyla boğuşuyor. Başta Covid-19 pandemisinin neden olduğu küresel nakliye konteyneri sıkıntısı, nakliye ve konteyner fiyatlarındaki enflasyonu da ağırlaştırdı ve gecikme sürelerini artırdı. BILT Grafik Kağıdı Ürünleri, Century Pulp and Paper, Belçika merkezli Sappi Europe, Endonezya merkezli Asia Pulp & Paper (APP) ve Shandong Chenming Paper gibi Hindistan ve yurtdışındaki büyük kağıt üreticileri, ürünlerinin fiyatlarını artırmak zorunda olduklarını veya yakında artıracaklarını açıkladılar. Habere göre, UPM, Kuzey Galler'deki Shotton tesisini Eren Holdings'in bir yan kuruluşuna satmayı kabul etti. Anlaşmanın üçüncü çeyrekte tamamlanması bekleniyor.
Dünya haberine göre; dünyada ve ülkemizde son aylarda odun hammaddesine dayalı inşaat, mobilya ve lojistik sektörlerinde kullanılan orman ürünlerinin (tomruk, kereste, ahşap palet ambalaj, osb, mdf, yonga levha vb.) fiyatlarında arz/talep dengesizliğine bağlı yüksek fiyat artışı gözleniyor. Bu artış sadece Türkiye’ye özgü bir durum olmayıp, tüm dünyada yaşanıyor. Arz ve talep arasındaki makasın çok açılması tüm dünyada olağanüstü fiyat artışına sebep oldu. Kuzey Amerika pazarındaki kereste fiyatlarını 1952 yılından beri haftalık olarak yayınlayan Madisonsreport dergisinde 2019-2020-2021 yıllarının ocak nisan ayı fiyat değişimlerine haftalık bazda baktığımızda; iğne yapraklı (çam, ladin, göknar ) kereste fiyatlarının ocak-nisan aylarında 3-4 kat artış gösterdiğini görüyoruz. Euwid dergisinin haberlerine göre 2021 yılının ilk 2 ayında ABD’nin Avrupa ülkelerinden (Almanya, İsveç, Avusturya, Romanya) ithal ettiği kereste miktarı bir önceki yılın aynı dönemine göre %19 artış göstererek 494 bin metreküpe ulaştı. Bu seviyenin önümüzdeki birkaç ayda daha devam etmesi bekleniyor. Pandemi dışında arz tarafını azaltan başka faktörler de var. ABD kereste talebinin önemli miktarını karşılayan Kanada’dan ABD’ye satılan kereste miktarı yüzde 20 civarı azalmış durumda. Bunun sebepleri: Kanada ormanlarında böcek istilası sebebiyle hem ormanda ağaç kesim miktarlarının azalması hem de son birkaç yıldır tomruk hammaddesindeki arzın azalmasından dolayı iş yapamayıp kapanan büyük üretim tesisleri ve ABD’nin Kanada’ya uyguladığı ithalat kısıtlamaları.
Enerji ve Petrol:
Mayıs ayında elektrik fiyatları ikinci çeyrek için nihai fiyatlarda neredeyse aynı kalırken, doğalgaz fiyatlarında geçen ay olduğu gibi %1’lik artışa gidildi. BloombergHT haberine göre, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) internet sitesinde, haziran ayına ilişkin tarife tablosu yayımlandı. Buna göre, BOTAŞ'ın konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatı, mayısta geçerli olan tarifeye göre %1 artışla 1000 metreküp doğal gaz için 1328 lira 65 kuruş, sanayi aboneleri için 1486 lira 12 kuruş olarak belirlendi. Elektrik üretim santrallerinin kullandığı 1000 metreküp doğal gazın fiyatı ise %5 artışla 1713 lira 25 kuruş oldu. Doğalgazda fiyat tarifeleri aylık olarak hesaplanıyor. Son gelen zamla birlikte BOTAŞ 2021'in tüm aylık tarifelerinde fiyat artışına gitmiş oldu. Mayıs ayında, ÖTV kaynaklı olarak Motorin fiyatların %12.09 ve Kurşunsuz Benzin fiyatlarında %9.19’luk artış oldu. Bu tabloya göre, motorin ve kurşunsuz benzin fiyatları 2021 yılında ortalama %8.45 oranında artış gösterdi. AA haberine göre; ABD Enerji Enformasyon İdaresi nin (EIA), "Mayıs 2021 Kısa Dönem Enerji Görünümü Raporu"nda, bu yıl için Brent türü ham petrolün ortalama varil fiyatının 62,26 dolar olacağı tahmin edildi. Nisan ayı raporunda bu rakam 62,28 dolardı. Raporda, Brent türü ham petrolün ortalama varil fiyatının bu yılın ikinci çeyreğinde 65,25 dolar, ikinci yarısında 60,50 dolar ve gelecek yıl yaklaşık 61 dolar olacağı öngörüldü. EIA, piyasa katılımcılarının küresel Kovid-19 salgınının seyriyle ilgili farklı eğilimleri göz önüne almasıyla Brent petrol fiyatlarının nisan ayında sabit seyrettiğini belirtti. Petrol fiyatlarındaki yükseliş eğilimlerinin, ekonomik toparlanmanın sürdüğüne işaret eden makroekonomik göstergelerle desteklendiği, Hindistan'da artan koronavirüs vakalarının küresel petrol talebindeki artış beklentisini baskılamasının ise düşüş trendini desteklediği kaydedildi. Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varil fiyatının ise bu yıl 58,91 dolar, gelecek yıl 56,99 dolar olacağı tahmin edildi. Dünya haberine göre; Goldman Sachs, petrol fiyatlarının yukarı yönlü bir patika izlemeye devam edeceğini öngörmeye devam ettikleri ve yaşanan geri çekilmeleri 80 dolar/varil seviyesine doğru bir hareket için pozisyon alma fırsatı olarak gördüklerini bildirdi. Piyasanın şu anda İran'ın bu yas sonuna kadar piyasalara daha fazla petrol arzı ile döneceğini fiyatladığını belirten Goldman Sachs, ancak yatırımcıların bu yaz talepte yaşanacak toparlanmayı olduğundan düşük tahmin ettiklerini savundu. Goldman Sachs raporunda, "Petrol fiyatının 2021 dördüncü çeyrekte 80 dolar/varile ulaşacağını tahmin etmeye devam ediyoruz" dedi.
Döviz Kurları:
TCMB 30 Mayıs 2021 kapanış verilerine göre, USD döviz satış kuru bazında %3.25’lik artış ile 8.5143 TL; EUR döviz satış kuru bazında %4.10’luk artış ile 10.3816 TL oldu. EUR/USD paritesi ise Mayıs ayını %0.82’lik artış ile 1.2193 seviyesinde kapatmış oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Mayıs tarihli Beklenti Anketine göre 2021 yıl sonu döviz kuru (ABD Doları/TL) beklentisi bir önceki anket döneminde 8,57 TL iken, bu anket döneminde 8,71 TL olmuştur. 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi ise bir önceki anket döneminde 8,78 TL iken, bu anket döneminde 8,95 TL olarak gerçekleşmiştir. ABD’deki enflasyon rakamlarının kalıcı olması durumda FED’in vereceği tepkiye göre USD’nin seyrinin belirleneceğini öngören Citibank’a göre EUR/USD paritesi önümüzdeki 3 aylık dönemde 1.22 olurken; 6-12 dönemde 1.16 ve uzun vadede 1.15 seviyelerinde olacak. Citibank’a göre Avrupa bölgesine göre ABD verileri 2. Ve 3. Çeyrekte daha iyi gelecek, bu da USD’nin değer kazanmasını sağlayacak. Commerzbank Mayıs raporunda EUR/USD paritesini 2021 Q2, Q3, Q4 ve 2022 Q1 için sırasıyla 1.18, 1.18, 1.20, 1.22 ve 1.24 olarak tahmin ediyor. BloombergHT haberine göre, Berenberg Avrupa Başekonomisti yaptığı değerlendirmede İngiltere ekonomisinin Euro bölgesinden daha hızlı bir şekilde toparlanacağını söylerken, Euro/Dolar için yıl sonu beklentilerinin 1,25 seviyesinde olduğunu belirtti.
Yurtiçi Fiyat ve Maliyet Endeksleri:
TUİK verilerine göre, 2021 yılı Mayıs ayı sonu itibariyle TÜFE ve Yİ-ÜFE ortalaması bir önceki aya göre %2.40; bir önceki yılın Aralık ayına göre %11.86 ve bir önceki yılın aynı ayına göre %27.46 artış olarak gerçekleşti. TÜİK verilerine göre; Yİ-ÜFE (2003=100) 2021 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %3,92, bir önceki yılın Aralık ayına göre %17,34, bir önceki yılın aynı ayına göre %38,33 ve on iki aylık ortalamalara göre %22,24 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %32,88, imalatta %41,27, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %6,64, su temininde %29,72 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %47,76, dayanıklı tüketim malında %29,18, dayanıksız tüketim malında %25,22, enerjide %43,33, sermaye malında %29,49 artış olarak gerçekleşti. Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %2,76, imalatta %3,94, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %4,55, su temininde %0,47 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında %5,20, dayanıklı tüketim malında %2,40, dayanıksız tüketim malında %1,65, enerjide %5,17, sermaye malında %3,14 artış olarak gerçekleşti. Yıllık en düşük artış; %6,64 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı, %8,58 ile giyim eşyası, %12,64 ile deri ve ilgili ürünler olarak gerçekleşti. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz %217,86, kok ve rafine petrol ürünleri %167,09, ana metaller %84,66 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu. Aylık tek azalış; %0,22 ile temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları alt sektöründe gerçekleşti. Buna karşılık ana metaller %8,97, ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) %8,41, kok ve rafine petrol ürünleri %7,99 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.